ท่องไทยไปให้ถึง: 13 แมลงที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์


		ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติทางด้านแมลงอย่างอุดมสมบูรณ์ทั้งชนิดและปริมาณ แมลงต่างๆ เหล่านี้มีความหลากหลายในรูปลักษณะ สีสัน บางชนิดมีรูปร่างแปลกและสีสวยงาม เป็นที่ต้องการเสาะแสวงหาของนักสะสมแมลงเพื่อไว้เป็นสมบัติของตัวเอง หรือ ซื้อขายแลกเปลี่ยน ดังนั้นจึงมีการล่าจับแมลงกันมากเพื่อประโยชน์ทางการค้า จากการที่มีธุรกิจการค้าแมลงเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้น่าเป็นห่วงว่าแมลงจะถูกจับไปเป็นจำนวนมากจากสภาพแวดล้อมปกติของมัน ซึ่งแมลงกำลังถูกคุกคามท่าด้านอื่นๆ อย่างหนักอยู่แล้ว เช่น การตัดไม้ทำลายป่าทำให้ปริมาณแมลงลดน้อยลง เนื่องจากสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมในการแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติได้ถูกทำลายไป กับทั้งยังมีการล่าจับแมลงเพื่อเป็นการค้ามากยิ่งขึ้น อาจทำให้แมลงบางชนิดที่มี่มีปริมาณน้อยอยู่แล้วในธรรมชาติสูญพันธุ์ไปได้ ดังนั้นจึงได้ดำเนินการอนุรักษ์แมลง โดยเฉพาะแมลงที่สวยงามและหายากเพื่อไม่ให้สูญพันธุ์ไปจากประเทศไทย

ปัญหาเกี่ยวกับการจับและการค้าแมลง
ในการอนุรักษ์แมลงนั้น จำเป็นต้องหามาตรการในการควบคุมและแก้ไข ในปัญหาที่เกี่ยวข้อง 2 ประการ คือ ในด้านการจับแมลงและด้านการค้าแมลง ในด้านการจับแมลงนั้นส่วนใหญ่ไปจับในแหล่งที่มีแมลงมาก ได้แก่เขตป่าอนุรักษ์ต่างๆ เช่น เขตอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ซึ่งเป็นแหล่งอาศัยและแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติของแมลงได้เป็นอย่างดี จึงมีการลักลอบเข้าไปจับแมลงในป่าอนุรักษ์เสมอ สำหรับเรื่องการค้าแมลงนั้น แมลงที่นำมาค้าเกือบทั้งหมดเป็นแมลงที่จับมาจากแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติของมัน ส่วนที่ได้จากการเพาะเลี้ยงนั้นมีน้อยมากหรือไม่มีเลย ผู้ค้ารับซื้อแมลงจากชาวบ้านในราคาถูก แต่นำมาจำหน่ายในราคาสูง นอกจากทำการค้าในประเทศแล้ว ยังมีการส่งออกไปจำหน่ายต่างประเทศด้วยตามใบสั่งลูกค้า หรือส่งบัญชีรายชื่อแมลงและราคาไปยังกลุ่มพ่อค้าแมลงในต่างประเทศเพื่อให้พิจารณาสั่งซื้อ ธุรกิจการส่งแมลงไปจำหน่ายต่างประเทศนั้นทำรายได้อย่างมหาศาลให้แก่ผู้ค้า ประเทศไทยต้องสูญเสียทรัพยากรธรรมชาติทาด้านแมลงไปเป็นจำนวนมาก

การกำหนดชนิดแมลงอนุรักษ์จากปัญหาดังที่ได้กล่าวมาแล้วทำให้น่าเป็นห่วงว่า แมลงที่สวยงามซึ่งมีการจับและการค้ามากนั้น จะมีปริมาณลดน้อยลงไปมากจากสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติของมัน และบางชนิดอาจสูญพันธุ์ไปได้ ดังนั้นจึงได้ทำการศึกษาหาแนวทางการอนุรักษ์แมลงเหล่านี้ขึ้น หลักเกณฑ์ในการกำหนดชนิดมแลงอนุรักษ์มีดังนี้
1. เป็นแมลงในกลุ่มที่มีการจับเพื่อการค้ามาก ซึ่งได้แก่พวกด้วงและผีเสื้อ
2. เป็นแมลงที่หายาก โดยพิจารณาดูว่า แมลงพวกด้วงและผีเสื้อที่มีตัวอย่างเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์แมลงของกรมวิชาการเกษตรนั้น ชนิดใดเป็นชนิดที่หายาก โดยเป็นชนิดที่จับได้เมื่อ 30-40 ปีมาแล้ว แต่ต่อมาสำรวจไม่พบแลงชนิดนั้นอีก หรือพบแต่มีปริมาณน้อยมาก จัดว่าเป็นแมลงที่หายาก
3. เป็นแมลงที่มีอยู่ในบัญชีรายชื่อในอนุสัญญา CITES (Convention on International Trade in Endangered Spicies of Wild Fauna and Flora) หรืออนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการค้า ซึ่งพืชป่าและสัตว์ป่าที่กำลังสูญพันธุ์ ในบัญชีหมายเลข2 ของอนุสัญญานี้มีราชื่อแลงที่พบในประเทศไทยด้วย 3 รายการ คือ ผีเสื้อภูฐาน ( Bhutanitis spp.) ผีเสื้อไกเซอร์ ( Teinopalpus spp.) และผีเสื้อถุงทอง( Troides spp.) ดังนั้นในการกำหนดชนิดของแมลงอนุรักษ์จึงได้กำหนดแมลงทั้ง 3 รายการนี้เข้าไปด้วย

สรุปแนวทางการอนุรักษ์แมลง
1. กำหนดชนิดของแมลงให้เป็นสัตว์ป่าสงวนหรือคุ้มครองเพิ่มเติม
2. ป้องกันการลักลอบจับแมลงในเขตป่าอนุรักษ์
3. ควบคุมการส่งแมลงออกไปต่างประเทศ
4. ส่งเสริมการเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์แมลงที่อนุรักษ์
5. สร้างจิตสำนึกในด้านการอนุรักษ์
แมลงมีชีวิตความเป็นอยู่ได้หลายรูปแบบตามสภาพแหล่งอาศัยต่างๆ กัน มีทั้งชนิดที่มีอยู่อย่างโดดเดี่ยวตามลำพังหรืออยู่รวมกันเป็นกลุ่ม มีสังคมของมันเอง มีทั้งชนิดที่เป็นประโยชน์และให้โทษ แต่อย่างไรก็ตามแมลงมีส่วนสำคัญในระบบนิเวศวิทยา ทำให้ธรรมชาติอยู่ในสภาวะสมดุล นอกจากนี้ความสวยงามของแมลงยังมีส่วนช่วยทำให้โลกสดใสน่าอยู่ขึ้น จึงสมควรอนุรักษ์แมลงไว้ โดยเฉพาะแมลงที่สวยงามและหายากไม่ให้สูญพันธุ์ไปจากประเทศไทย เป็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไว้

ด้วงกว่างดาว
(Cheirotonus parryi Gray, วงศ์ Scarabaeidae)
เป็นด้วงขนาดใหญ่ ตัวผู้มีขาหน้ายาวสวยงาม ตัวเมียขาหน้าสั้น ด้วงชนิดนี้พบทางภาคเหนือและภาคตะวันออก

ด้วงคีมยีราฟ(Chadagnathusgiraffa Fabricus, วงศ์ Lucanidae)พบที่ภาคเหนือและภาคตะวันออก ด้วงคีมหรือด้วงเขี้ยวกางในประเทศไทยมีหลายชนิดและมีรูปร่างแปลกสวยงามจึงมีการล่าจับกันมาก

ด้วงดินขอบทองแดง

(Mouhotia batesi Lewis , วงศ์ Carabidae)
ด้วงดินที่มีขนาดใหญ่ ตัวสีดำ แต่ขอบบริเวณส่วนอกมีเหลือบเป็นสีทองแดง พบที่ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ด้วงดินปีกแผ่น

( Mormolyce phyllodes Hegenb, วงศ์ Carabidae)
ด้วงดินที่มีปีกหน้าแบนบางเป็นแผ่นทำให้ดูสวยและแปลก เป็นแมลงที่หายาก พบเฉพาะภาคใต้

ผีเสื้อกลางคืนค้างคาว
( Lyssa zampa Butler, วงศ์ Uraniidae)ผีเสื้อกลางคืนขนาดใหญ่ บินเร็ว
คล้ายค้างคาว พบทุกภาค

	ผีเสื้อกลางคืนหางยาว ( Actiasspp. วงศ์ Saturniidae) ผีเสื้อขนาดใหญ่ปลายปีกหลังยาวลงมา ส่วนใหญ่มีสีเหลืองเนื่องจากมีขนาดใหญ่และสวยงามจึงมีการล่าจับกันมาก แมลงในสกุลนี้ที่พบแล้วในประเทศไทยมี 4 ชนิดคือ ผีเสื้อหางยาวตาเคียวปีกลายหยัก( Actias maenas Doubleday) ผีเสื้อหางยาวตาเคียวปีกลายตรง ( A. rhodopneuma Rober) ผีเสื้อหางยาวสี่ตาปีกลายตรง ( A.selene Huber) และผีเสื้อหางยาวปีกลายหยัก ( A.sinensis heterogyna Mell )

	ผีเสื้อไกเซอร์ ( Teinopalpus spp. วงศ์ Papilionidae) เป็นแมลงอนุรักษ์ที่กำหนดไว้ในาบัญชีหมายเลข 2 ของอนุสัญญา CITES ในประเทศไทยมีชนิดเดียว คือผีเสื้อไกเซอร์ (Teinopalpus imperialisimperatrix de Niceville) พบที่ภาคเหนือ เฉพาะบนดอยผ้าห่มปก อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ ชอบบินอยู่สูงเหนือยอดไม้ เป็นแมลงที่หายาก
	ผีเสื้อถุงทอง ( Troides spp. วงศ์ Papilionidae) เป็นแมลงอนุรักษ์ที่กำหนดไว้ในบัญชีหมายเลข 2 ของอนุสัญญา CITES ในประเทศไทยที่พบแล้วมีอยู่หลายชนิด เช่น ผีเสื้อถุงทองป่าสูง ( Troides helena Linnaeus) ผีเสื้อถุงทองปักษ์ใต้ ( T. amphrysus Cramer), ผีเสื้อถุงทองธรรมดา( T.aeacus Felder) ถึงแม้ว่าผีเสื้อถุงทองบางชนิดสามารถนำมาเลี้ยงได้ แต่ไม่ได้ทำการเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์ในเชิงธุรกิจ

	ผีเสื้อนางพญา ( Stichophthalma sPP. วงศ์ Amathusiidae) เป็นผีเสื้อกลางวันที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย พบ 3 ชนิดคือ ผีเสื้อนางพญาพม่า( Stichopthalma louisa Wood-Mason), พบที่ภาคเหนือ ผีเสื้อนางพญาเขมร (S.cambodia Hewitson ) พบที่ภาคตะวันออก และผีเสื้อนาพญากอดเฟรย์ ( S.godfreyi Rothschild) พบที่ภาคใต้

	ผีเสื่อภูฐาน ( Bhutanitis spp. วงศ์ Papilionidae) เป็นแมลงอนุรักษ์ที่กำหนดไว้ในบัญชีหมายเลข 2 ของอนุสัญญา CITES ในประเทศไทยมีชนิดเดียวคือผีเสื้อภูฐาน หรือ ผีเสื้อเชียงดาว ( Bhutanitis lidderdalii Atkinson) แต่ในปัจจุบันไม่เคยพบอีก สันนิษฐานว่าคงสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยแล้ว
	ผีเสื้อรักแร้ขาว ( Papilio protenor euprotenor Fruhstorfer, วงศ์ Papilionidae) เป็นผีเสื้อหายากอีกชนิดหนึ่ง บริเวณขอบปีกหลังมีสีขาว พบแถบภาคกลาง
	ผีเสื้อหางดาบตาลไหม้ ( Meandrusa gyas Westwood, วงศ์ Papilionidae ) พบที่ภาคเหนือและภาคใต้ ตัวผู้และตัวเมียมีลักษณะแตกต่างกัน
	ผีเสื้อหางติ่งสะพายเขียว ( Papilio palinurus Fabricius, วงศ์ Papilionidae) มีสีสวยงามพบที่ภาคกลางและภาคใต้